Lastiklerin Atası “Tekerlek”
Tarihte bilinen ve ilk olarak düzenli kullandığı tespit edilen uygarlık Mezopotamya Uygarlığı’dır. Buna karşın dünyanın hemen her yerinden elde edilen verilerden anlaşılacağı üzere çok eski toplumlar tekerlek ve tekerlekli aletleri kullanmışlardır. Tekerleğin ilk bulunması ile ilgili net bilgiler elde etmek mümkün değildir, keza yazılı tarih öncesi tekerlek kullanımına ilişkin olarak mağara çizimleri bulunmaktadır. Ancak daha eski yazılı bir kaynak yoktur. Buna karşın Mezopotamya, Hitit ve dünyanın başka bölgelerinden çok esi tekerlek resimleri tespit edilebilmiştir.
Tekerleklerin İlk Kullanımları
Bilindiği kadarıyla eski Sümerliler tekerleklerle taş taşıyarak evlerini yapmışlardır. Ayrıca yine kaynaklardan çeşitli hayvanların çektiği tekerlekli araçlarla ağır yüklerin taşındığı anlaşılmaktadır. Anadolu’da yerleşen ilk uygarlıklardan biri olan Hititler’in ise at arabasında tekerlek kullandıkları anlaşılmaktadır. Tekerleklerin arabalarda kullanılması ile birlikte toplumlar çok daha rahat ve hızlı bir şekilde göç etmeye başlamışlar, savaşlara malzeme ve erzak taşıması çok daha kolay ve hızlı olmuştur.
Tekerlek İzlerinin İlk Bulunuşu
Tekerleğe ilişkin ilk bulgular, günümüzde Irak topraklarında yer alan, Mezopotamya uygarlığının Gawra şehri civarında bulunmuştur. Tekerleğin yaşı olarak M.Ö 3000 ile M.Ö 2500 yılları arasına tekabül ettiği tahmin edilmektedir. Elde edilen arkeolojik bulgular ışığında, o dönemde tekerleğin yük taşıma ve ulaşım amaçlı kullanıldığı bildirilmiştir. Bu bulgular ve açıklamalar da Mezopotamya Uygarlığı için tekerleğin kullanım alanını daha net ortaya koymuştur. Bir başka arkeolojik kazıda ise M.Ö 2950 senesine tekabül ettiği düşünülen yıllardan bir tekerlek Ur bölgesinde bulunmuştur.
Modern Araç Lastikleri
- 1988 yılında Boyd Dunlop isminde İskoçyalı bir veteriner bilinen lastiği icat eden ilk kişi olarak kabul edilmektedir. Bulunan bu lastikler ilk kez 3 tekerli bisikletlerde denenmiştir. İlk denemelerde herhangi bir problem ortaya çıkmamış, bunun üzerine geliştirme amaçlı olarak lastiklerin kaymasını önlenmesi için kanvas üzerine kauçuk parçalar yapıştırmak suretiyle bisiklette denenmiştir. Bu deneylerin başarılı olması üzerine bildiğimiz pnömatik lastiklerin ilk temelleri atılmış sayılmıştır.
- K Welch 1891 senesinde boncuk telli lastiği ilk kez bulmuştur. Yine 1891 senesinde Michelin kardeşler el yordamıyla sökülüp takılabilen ilk lastiklerin patentlerini almışlardır.
- 1904 senesinde Firestone ve Goodyear düz kenarlı boncuklu lastikleri ilk kez geliştirmişlerdir. 1908 senesinde Amerika Birleşik Devletlerindeki tüm lastik firmalarının Firestone ve Goodyear’ın yolunu takip ettiği anlaşılmaktadır.
- Kalın pamuk ipliğinin örülmesi ile elde edilen kod ipliği, kullanılarak yapılan radyal kıvrım stili, 1913 yılında İngiltere’de kullanılmaya başlanılmasından sonra 1948 senesinde Amerika Birleşik Devletlerinde Michelin tarafından kullanılmaya başlandı.
- 1928 senesinde Amerika Birleşik Devletleri merkezli Dupont isimli firma sentetik ipek ipliği üretimini sağlamı ve 1930 senelerinde hızlı bir gelişme yaşanmıştır.
- 1948 senesinde yapay ipek kod ipliği ısıya dayanıklı olarak geliştirilmiş ve dönemin Pazar payının %75 oranına sahip olmuştur.
- 1959 senesinde naylondan yapılmış kod ipliği icat edilmiştir.
- 1960 senesinde ise naylon ipliği, lastik pazarına hakim bir hal almıştır.
- 1962 senesinde Dupont firması, çelikten çok daha dayanıklı ve boyut olarak stabil bir yapıya sahip poliamit fiberi icat etmiştir. Poliamit fiberin çok pahalı olması sebebiyle piyasaya hakim olamasa da, elit araçlarda kullanılmıştır.
Bu sayede otomobillerin performansları belirgin şekilde artmış. Bu da araçlarda kullanılan lastiklerin özelliklerine daha fazla odaklanmalarını sağlamıştır. Araç, yol ve çevresel faktörlerin gelişmesi ile birlikte binek otomobil lastiklerinde daha çok performans aranır bir hale geldi. Yüksek hız, yol tutuşu ve kontrol ile güvenlik ön plana çıkmıştır. Günümüzde de performans, güvenlik ve dayanıklılık anlamında ciddi gelişmeler yaşanmaya devam etmektedir.
Araç ve Lastiklerin Gelişimi Kısaca Sıralanacak Olursa ;
- 1807 senesinde otomobiller trafikte var olmaya başladı.
- 1829 senesinde Charles Goodyear, kauçuk malzemesini lastiğe dönüştürmüş, bu malzemeler modern tekerleklerde halen kullanılmaktadır.
- 1840 senesinde dolgu lastikler kullanılmaya başlanmıştır.
- 1888 senesinde Dunlop lastiklerin içine hava basmayı başarmıştır. Günümüzde kullanılan lastiklerin ataları bu şekilde bulunmuştur.
- 1946 senesinde Michelin, yine günümüzde halen kullanılmakta olan, ilk Radyal lastiği bulmuştur.
- 1952 senesinde ilk kez radyal kamyon lastikleri üretilmeye başlanmıştır.
- 1953 senesinde çelik radyal kamyon lastikleri üretilmeye başlanmıştır.
- 1956 senesinde “dubleks” (tubeless) olarak bilinen, iç lastiksiz lastik üretilmeye başlanmıştır.
- 1959 senesinde ilk kez radyal iş makinesi lastikleri üretilmeye başlanmıştır.
- 1979 senesinde ilk kez radyal “Formula 1” yarış lastikleri üretilmeye başlanmıştır.
- 1981 senesinde ilk kez radyal uçak lastikleri üretilmeye başlanmıştır.
Yorumlar